Na czym polega ocena zdolności kredytowej przez bank?

Co to jest zdolność kredytowa?

Polskie prawo takim pojęciem określa zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu i jego odsetek w określonym terminie. Posiadanie zdolności jest więc niezbędnym warunkiem do otrzymania kredytu. W wyjątkowych sytuacjach bank może jednak udzielić finansowania osobie, która nie ma zdolności kredytowej, ale wtedy konieczne jest spełnienie wielu dodatkowych warunków. Może to być np. wyrażenie zgody na różnego rodzaju zabezpieczenia, przedstawienie programu naprawy swojej sytuacji finansowej itp.

Jak wygląda ocena zdolności kredytowej?

Przed przyznaniem każdego kredytu dokonywana jest ocena zdolności kredytowej. Bank musi mieć pewność, że kredytobiorca będzie w stanie wywiązać się z umowy i w określonym czasie spłacać raty. Taką analizę wykonują pracownicy instytucji finansowych, sprawdzając nasze dochody. Co biorą pod uwagę? Nie istnieje jeden uniwersalny wzorzec stosowany przez wszystkie instytucje, każda z nich opracowuje go w nieco inny sposób. Wynika to z faktu, że polskie prawo nie wskazuje konkretnych sposobów na zbadanie sytuacji kredytobiorcy.

Jakie więc dokumenty musimy przedstawić w banku, by ten ocenił naszą zdolność kredytową? Warto znać podział na dwie kategorie stosowany przez instytucje finansowe. Pierwszą z nich będzie zdolność formalnoprawna – określa ona, czy kredytobiorca może zawrzeć ważną umowę. W tym celu musimy przedstawić dokument ze zdjęciem, wniosek kredytowy, zaświadczenie o zatrudnieniu, umowę przedwstępną oraz ewentualnie inne dokumenty, które mogą być wymagane przez konkretne banki.

Drugą kategorią jest zdolność merytoryczna. Tutaj oceniane są dwa aspekty: personalny i ekonomiczny. W pierwszym badane jest zaufanie do kredytobiorcy: stan rodzinny, stan majątkowy (w przypadku małżeństw sprawdza się, czy nie została zawarta rozdzielność majątkowa, która obciąża ryzyko kredytowe), a także kwalifikacje zawodowe i dotychczasowe doświadczenie. Z kolei ekonomiczne aspekty opierają się na analizie naszej sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz jakości zabezpieczeń prawnych kredytu. Wypełniając informacje o dochodach, warto wpisywać je rzetelnie. Bank może zażądać ich udokumentowania. Ogólnie przyjmuje się, że wysokość raty kredytu nie może być wyższa niż 50% miesięcznych zarobków wnioskującego o pożyczkę.

Ryzyko dla banku a ocena zdolności kredytowej

Ryzyko kredytowe jest zagrożeniem dla banku. Jest to niebezpieczeństwo nieregulowania rat kredytu w przewidzianym terminie, częściowo lub w całości. Do procesu zarządzania ryzykiem kredytowym możemy zaliczyć następujące etapy: identyfikacja ryzyka, pomiar ryzyka, monitorowanie ryzyka, kontrola ryzyka kredytowego, następstwa ryzyka. Jednak każda instytucja zarządza ryzykiem kredytowym we własny sposób, tak jak każda z nich stosuje inną metodę do oceny zdolności kredytowej. Szczegóły są więc objęte tajemnicą bankową – stanowią przewagę nad konkurencją.

Rodzaj kredytu a ocena zdolności kredytowej

Do oceny zdolności kredytowej, oprócz elementów związanych ściśle z kredytobiorcą, przyczynia się oczywiście również rodzaj kredytu. Co ustala bank? Przede wszystkim wysokość kredytu, jaki chcemy otrzymać, okres jego spłaty, zabezpieczenie kredytu oraz zawartość wkładu własnego (gdy kredyt przeznaczany jest na zakup tzw. środków trwałych, jak samochód lub mieszkanie). Bardzo ważna jest też kwestia rodzaju kredytu, a więc tego, na co zamierzamy przeznaczyć otrzymane środki. Szczególnym przypadkiem jest kredyt hipoteczny, a więc ustanawiany pod zabezpieczenie nieruchomości. Tutaj proces oceny zdolności kredytowej jest bardziej złożony, ponieważ zobowiązanie jest długoterminowe. Banki mogą brać pod uwagę dodatkowo wartość samej nieruchomości, osoby na utrzymaniu, fakt posiadania kart kredytowych i samochodu. Podział kredytów i ich charakterystykę opisuje artykuł „Jak wziąć kredyt?”.

Czynniki wpływające na zdolność kredytową

Ocena zdolności kredytowej wygląda nieco inaczej w przypadku każdego banku. Istnieją jednak czynniki brane pod uwagę przez większość instytucji przed udzieleniem kredytu. Liczy się m.in.:

• wysokość stałych miesięcznych dochodów
• forma zatrudnienia
• staż pracy w danym miejscu
• dotychczasowa historia kredytowa
• aktualne obciążenia finansowe.

Banki uwzględniają również mniej oczywiste aspekty, takie jak:

• wiek
• wykształcenie
• stan cywilny.

Dlaczego? Wychodzą z założenia, że przykładowo osoba z wyższym wykształceniem ma lepszą szansę na zajmowanie dobrze płatnego stanowiska. Górna granica wiekowa udzielania kredytu wynosi za to, w zależności od banku, od 65 do 80 lat.

Naszą wiarygodność jako płatnika instytucje sprawdzają w Biurze Informacji Kredytowej (BIK). Dobrą wiadomością jest fakt, że jesteśmy w stanie poprawić swoją zdolność kredytową. Jak to zrobić? Ważne jest przede wszystkim uregulowanie wszelkich zobowiązań finansowych. Niezapłacony mandat za parkowanie lub jazdę bez biletu może zdyskwalifikować nas w banku. Ponadto dobrze jest spłacić wszelkie drobne pożyczki, na przykład za telefon. To może obniżyć raty naszego przyszłego kredytu. Jeśli w przeszłości posiadaliśmy kredyty i opłacaliśmy je w terminie, warto takie informacje przedstawić w banku. Taki klient jest bardziej wiarygodny od osoby, która nigdy nie posiadała zobowiązań i nie ma historii kredytowej. Więcej o tym temacie można przeczytać w artykule „Po co nam pozytywna historia płatnicza?”.

Scoring

Jednym z popularnych sposobów badania zdolności kredytowej jest scoring. Jest to metoda punktowa oceniająca nasz „współczynnik wiarygodności” jako kredytobiorcy. Ocena przyjmuje wartości od 192 do 631 punktów i jest dodatkowo przedstawiana w postaci gwiazdek – od 1 do 5. Im wyższa jest nasza nota, tym większą mamy szansę na dostanie kredytu. BIK stosując scoring, bierze pod uwagę przede wszystkim:

• terminowość spłat zobowiązań
• skłonność do zadłużania się
• przekraczanie limitów debetowych na kontach i kartach.

Jeśli nigdy nie braliśmy kredytu, BIK nie nalicza nam żadnych punktów. Co obniża ocenę punktową BIK? Są to wszelkie opóźnienia spłat kredytów, wykorzystanie limitu kredytowego oraz duża aktywność kredytowa, czyli np. wiele nowo otwartych kredytów w ostatnim czasie. Posiadanie wysokiego scoringu przekłada się nie tylko na sam fakt możliwości dostania kredytu, ale też na jego potencjalnie lepsze warunki. Warto więc dbać o swoją historię kredytową zawczasu, nawet jeśli myślimy o wzięciu kredytu dopiero za kilka lat.