W potocznym rozumieniu przychód i dochód często są uważane za tożsame. Być może związane jest to z podobnym nazewnictwem, a być może z faktem, że w przypadku przychodów pracownika operuje się raczej pojęciami wynagrodzenie brutto i netto. Więcej osób pracuje jednak jako etatowcy niż ma swoje firmy.
Pojęcia przychód i dochód są bliższe przedsiębiorcom, którzy muszą je rozróżniać, by mieć podstawowe pojęcie o finansach firmy. Warto jednak, by każdy znał różnicę między przychodem a dochodem, tym bardziej, że nie jest to wcale trudna materia.
Przychód a dochód
Przychód to łączna wartość ze sprzedaży dóbr, towarów i usług netto (czyli bez należnego podatku VAT, o ile jest naliczany) w danym okresie rozliczeniowym. Jest uzyskaną sumą pieniędzy, wszelkim rodzajem przysporzenia majątkowego, które nie oddaje faktycznej sytuacji finansowej, ale powoduje obowiązek zapłaty podatku dochodowego. Przychód uzyskać można z tytułu:
- Stosunku pracy
- Prowadzenia działalności gospodarczej
- Pracy nakładczej
- Pracy wykonywanej w ramach stosunku służbowego
- Posiadanych nieruchomości.
Pełen katalog przysporzeń majątkowych będących przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej znajduje się w art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Przychody to kwoty należne, wliczając te jeszcze nieotrzymane, po wyłączeniu skont, bonifikat oraz towarów zwróconych. Czy przychód to kwota brutto? Dla czynnych płatników VAT przychodem jest kwota należna z tytułu sprzedaży towarów i usług pomniejszona o podatek VAT – zatem wartość netto sprzedanych towarów i usług.
Przykład 1:
Pan Maciej prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jest czynnym płatnikiem VAT. We wrześniu 2021 wystawił tylko jedną fakturę na kwotę 10000 zł (w tym 2300 zł należnego podatku VAT). Jego przychód za wrzesień wyniósł zatem 7700 zł. Gdyby wystawionych we wrześniu 2021 faktur było więcej, łączny przychód Pana Macieja za ten miesiąc stanowiłaby suma wszystkich kwot netto (czyli po odliczeniu należnego podatku VAT) ze wszystkich faktur.
Czym jest zatem dochód? Najprościej rzecz ujmując to różnica między przychodem a poniesionymi kosztami. Dochód stanowi istotny wskaźnik sytuacji finansowej firmy czy osoby fizycznej – to bowiem pieniądze, które zostają do dyspozycji, wypracowany zysk. Może to być również poniesiona strata, jeśli koszty przewyższają przychody.
Wyróżnia się dwa rodzaje dochodu:
- dochód brutto uzyskiwany po odjęciu od przychodów kosztów, przed opodatkowaniem
- dochód netto, czyli kwota będąca różnicą przychodów i kosztów oraz z uwzględnieniem podatku dochodowego.
Jak obliczyć dochód?
Jak obliczyć dochód? Zależy, czy chodzi o dochód brutto, czy netto oraz z jakiego tytułu – stosunku pracy, własnej działalności itd. Skupmy się na początek na obliczeniu dochodu brutto.
Dochód brutto = przychody – koszty uzyskania przychodu
Aby dochód w ogóle mógł zaistnieć, koszty w danym okresie muszą być mniejsze niż przychody, inaczej nie będzie dochodu, tylko strata.
Kluczowe są tu zatem koszty uzyskania przychodu. To pojęcie dobrze znane przede wszystkim przedsiębiorcom. Mogą oni kształtować poziom kosztów firmowych. Wydatki związane z działalnością są zaliczane do kosztów księgowych i tym samym pomniejszają dochód, ale też podatek dochodowy. Przedsiębiorcom zależy na tym, by móc klasyfikować wydatki jako koszty uzyskania przychodu, bo nie chcą płacić zbyt dużych podatków. Przepisy prawa określają ogólnie, jakie rodzaje wydatków mogą być zaliczane w koszty firmowe, ale nie jest to lista zamknięta. Konkretny wydatek jest zaliczany w koszty, jeśli spełnia następujące warunki:
- został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów albo zachowania czy zabezpieczenia źródła przychodów
- ma związek z prowadzoną działalnością
- został odpowiednio udokumentowany
- nie ma cech wydatku o charakterze osobistym dla przedsiębiorcy.
Tak naprawdę każdy wydatek może być kosztem, o ile istnieje uzasadnienie połączenia go z prowadzoną działalnością i został udokumentowany, a także nie jest kosztem mającym charakter prywatny. Wykluczone z kosztów uzyskania przychodów są np. koszty reprezentacji.
W księgowości wyróżnia się dwa rodzaje kosztów:
- bezpośrednie, które mają bezpośredni związek z uzyskanym przychodem, np. kupno materiałów na produkty
- pośrednie, które jednoznacznie nie wiążą się z przychodami, ale pozwalają prowadzić działalność – przykładowo czynsz za wynajem biura, koszt księgowości itp.
Przykład 2:
Przychód Pana Macieja we wrześniu 2021 roku wyniósł 7700 zł. W tym samym miesiącu za wynajem biura zapłacił on 3000 zł, wydał również 1500 zł na dodatkowe szkolenie zawodowe, a kolejne 1500 zł na nowy telefon. Wszystkie te koszty łącznie to 6000 zł, a zatem dochód Pana Macieja we wrześniu 2021 wyniósł jedynie 1700 zł.
Jak obliczyć dochód z ryczałtu ewidencjonowanego? Ryczałt to jedna z form opodatkowania firm, która zakłada odprowadzanie stałej kwoty od przychodu w postaci pewnego procentu. Właśnie ta kwota będzie podatkiem dochodowym. Rozliczenie w tym przypadku nie dotyczy dochodu z ryczałtu. Jak obliczyć dochód nie jest tutaj kwestią stanowiącą jakąś trudność, bo ryczałt jest na przychodzie. Zatem przedsiębiorcy na ryczałcie w ogóle nie prowadzą ewidencji kosztów.
Koszty uzyskania przychodu to nie tylko termin znany przedsiębiorcom. Występują one także w przypadku umów o pracę, zlecenie i o dzieło. Odjęcie tych kosztów daje dochód brutto pracownika. Tutaj nie ma już jednak dowolności i koszty uzyskania przychodu z tytułu stosunku o pracę lub umów cywilnoprawnych są jasno określone. Wynoszą one:
- w przypadku umowy o pracę zryczałtowany koszt uzyskania przychodu to 111,25 zł lub 139,06 zł
- dla umowy zlecenia oraz umowy o dzieło koszty uzyskania przychodu to 20% lub 50% przychodu. Wyższa kwota dotyczy umów z przeniesieniem praw autorskich do dzieła.
Dochód do opodatkowania
Wiemy już, jak obliczyć dochód brutto – zatem dochód nieopodatkowany. Otrzymany dochód po odjęciu kosztów od przychodów stanowi dopiero dochód do opodatkowania. Jak obliczyć dochód netto? Wystarczy zastosować odpowiednią stawkę podatkową: PIT dla osób fizycznych i CIT dla osób prawnych. Od dochodu brutto, czyli dochodu stanowiącego podstawę obliczenia podatku, trzeba potrącić właściwą stawkę procentową podatku. Według art. 26 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych podstawę opodatkowania stanowi właśnie dochód, nie zaś przychód. Podatek bezpośrednio od przychodu potrąca się jedynie na ryczałcie.
Podatek dochodowy – podstawa prawna
Podatek dochodowy w Polsce regulowany jest dwoma ustawami:
- Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tzw. ustawa o PIT)
- Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tzw. ustawa o CIT)
Jak wygląda kwestia dochodu rocznego a podatku? Podatek jest obliczany nie tylko raz do roku, choć wtedy składa się deklaracje PIT i rozliczenia CIT. Jednakże każdego miesiąca przedsiębiorcy wpłacają zaliczkę na podatek dochodowy, a etatowcy mają potrącany podatek od pensji.
Zaliczka na podatek dochodowy dla firm wyliczana jest zależnie od przyjętego sposobu rozliczenia, czyli:
- Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych korzystają ze skali podatkowej. Płacą 18% podatku, jeśli nie przekraczają 85 528 zł dochodu, a 32% powyżej tej sumy. Dodatkowo funkcjonuje w tym przypadku tzw. kwota zmniejszająca podatek wynosząca 556,02 zł
- Przedsiębiorcy rozliczający się podatkiem liniowym mają stałą stawkę podatku wynoszącą 19% – niezależnie od osiąganych przychodów.
W obu przypadkach:
- Przy wyliczaniu podatku bierze się pod uwagę przychód od początku roku oraz koszty od początku roku
- Od dochodu przedsiębiorcy odliczają składki na ubezpieczenie społeczne opłacone w danym roku i stratę z lat ubiegłych (jeśli nie była zaliczana do kosztów w księgach)
- Od podatku odliczana jest suma składek na ubezpieczenie zdrowotne za cały rok w wysokości 7,75% – nie całość, ale część składek
- Od podatku należnego od początku roku należy odjąć zaliczki zapłacone w poprzednich okresach.
W przypadku dochodu na ryczałcie i obliczania podatku od sumy przychodów odejmuje się łączną kwotę składek na ubezpieczenie społeczne, co pozwala uzyskać kwotę stanowiącą podstawę opodatkowania stawką właściwą dla rodzaju prowadzonej działalności. Od podatku wyliczonego w ten sposób odejmuje się ponadto 7,75% podstawy wymiaru składki zdrowotnej.
Podstawową różnicę, w teorii i praktyce, między przychodem a dochodem stanowią koszty. Wystarczy odjąć koszty uzyskania przychodu od łącznej kwoty przychodu netto, czyli pomniejszonej o należny podatek VAT dla faktur wystawianych przez czynnych płatników VAT, by otrzymać dochód brutto przed opodatkowaniem. Przychody z tytułu stosunku pracy także są pomniejszane o koszty ich uzyskania celem wyliczenia dochodu, ale nie ma w tym przypadku potrzeby prowadzenia ewidencji kosztów, bo sumy są stałe i zryczałtowane lub ustalone stawką procentową.
