W wyniku zmian w przepisach dotyczących prawa upadłościowego, wprowadzonych w życie w marcu 2020 roku, liczba ogłoszonych upadłości konsumenckich w naszym kraju znacząco wzrosła. Uproszczenie procedury sprawiło, że na ogłoszenie bankructwa konsumenckiego decyduje się coraz większa liczba dłużników w nadziei, że uda się im w ten sposób uniknąć konieczności uregulowania zaciągniętych i niespłaconych zobowiązań.
Warto jednak pamiętać, że ustawodawca zapewnił także wierzycielom szereg narzędzi, dzięki którym ogłoszenie upadłości nie jest równoznaczne z całkowitą niemożliwością dochodzenia przez wierzyciela zapłaty od dłużnika. Poniżej opisujemy, na czym polega upadłość konsumencka według aktualnie obowiązujących przepisów i wskazujemy, co może zrobić wierzyciel, którego dłużnicy próbują uniknąć odpowiedzialności finansowej przez ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Upadłość konsumencka (określana również jako bankructwo konsumenckie), zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami prawa, zawartymi w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. 2003 nr 60 poz. 535 z późn. zm.), to ustawowo regulowane postępowanie, prowadzone wobec niewypłacalnych dłużników będących przedsiębiorcami lub osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej. Nadrzędnym celem tego postępowania jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu.
Co bardzo ważne, w przypadku postępowań przeciwko dłużnikom będącym przedsiębiorcami celem jest również zachowanie dotychczasowego przedsiębiorstwa dłużnika, jeżeli pozwalają na to racjonalne względy. Jeśli chodzi o postępowania przeciwko dłużnikom, którzy są osobami fizycznymi nieprowadzącym działalności gospodarczej (czyli konsumentom), postępowanie upadłościowe powinno być prowadzone w taki sposób, aby umożliwić umorzenie tych zobowiązań upadłego, które nie zostały wykonane w toku postępowania upadłościowego.
Regulacje prawne obowiązujące w Polsce precyzyjnie określają, na jakich zasadach może zostać ogłoszona upadłość konsumencka, co to jest i kto jest uprawniony do złożenia wniosku o upadłość osoby fizycznej lub bankructwo firmy. Zgodnie z zapisami art. 10 ustawy Prawo upadłościowe upadłość ogłasza się w stosunku do takiego dłużnika, który stał się niewypłacalny, czyli utracił zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych i stan ten utrzymuje się od ponad 3 miesięcy.
W przypadku podmiotów gospodarczych za niewypłacalny jest uznawany ustawowo każdy podmiot gospodarczy, którego majątek ma mniejszą wartość niż jego zobowiązania pieniężne i taka sytuacja ma miejsce przez ponad 24 miesiące. Nie ma w tym przypadku znaczenia to, czy taki podmiot reguluje swoje zobowiązania w terminach, czy zalega z płatnościami.
Co szczególnie ważne, podmioty gospodarcze mają ustawowy obowiązek ogłoszenia upadłości w terminie 30 dni od wystąpienia stanu niewypłacalności. Możliwość zdecydowania się na ogłoszenie upadłości osoby fizycznej (czyli brak przymusu ustawowego) mają wyłącznie konsumenci, czyli osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej.
Dlatego właśnie każdy przedsiębiorca prowadzący działalność powinien stale monitorować nie tylko własną kondycję finansową, ale również to, czy jego kontrahenci są wypłacalni. Pozwoli to odpowiednio zareagować w chwili, gdy dojdzie do utraty płynności finansowej.
Jak monitorować siebie i innych? Czytaj więcej na stronie ERIF>>
Możliwość ogłoszenia upadłości zależy od rodzaju podmiotu, który składa wniosek. Jeśli chodzi o bankructwo firmy, art. 13 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe stanowi wprost, że wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie oddalony przez sąd, jeżeli majątek niewypłacalnego podmiotu gospodarczego nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego lub pokryje jedynie te koszty.
W przypadku konsumentów nie trzeba mieć majątku, żeby móc ogłosić upadłość konsumencką, ale nawet w takim przypadku trzeba się liczyć z koniecznością poniesienia wymaganych ustawowo kosztów. Dokładniej kwestię kosztów postępowania upadłościowego osoby fizycznej opisujemy w dalszej części artykułu.
Podstawą do tego, by ogłosić bankructwo konsumenckie, jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym sądzie. Każdy taki wniosek jest gruntownie weryfikowany przez sąd pod kątem formalnym. Co musi zawierać wniosek o bankructwo konsumenckie, aby został rozpatrzony przez sąd i został przyjęty? Oto lista wymaganych ustawowo informacji, które należy umieścić we wniosku o ogłoszenie upadłości:
• imię i nazwisko dłużnika albo jego nazwa oraz numer PESEL lub numer w Krajowym Rejestrze Sądowym (od 1.12.2021 konieczne będzie także podanie numeru NIP dłużnika, jeśli ten go posiada),
• wskazanie miejsca, w którym znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika,
• okoliczności uzasadniające wniosek wraz z ich uprawdopodobnieniem,
• wskazanie jurysdykcji, jakiej podlega dłużnik (polskiej lub innej) – wyłącznie w przypadku, gdy wniosek składa sam dłużnik. Gdy wniosek o ogłoszenie upadłości składa wierzyciel, tę informację pomija się,
• określenie, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu odnośnych przepisów prawa polskiego.
Ponadto do wniosku dłużnik musi dołączyć ustawowo określone załączniki.
Jeśli wniosek składa wierzyciel, musi on dołączyć do niego uprawdopodobnienie swojej wierzytelności.
Koszty sądowe, jakie należy uregulować składając wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, są niewielkie i wynoszą:
• 30 zł za złożenie wniosku o bankructwo osoby fizycznej (wpłata na rachunek sądu, do którego kierowany jest wniosek o upadłość konsumencką);
• 5370,64 zł – tyle wynosi zaliczka na poczet kosztów postępowania (tylko dla ogłoszenia upadłości układowej);
• 17 zł na koszty pełnomocnictwa, jeżeli dłużnik jest w postępowaniu reprezentowany przez adwokata lub radcę prawnego.
Jeśli jednak majątek niewypłacalnego konsumenta nie jest wystarczający, by wspomniane koszty pokryć, zostają one tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa. Upadły musi te koszty pokryć w późniejszym czasie w ramach realizacji planu spłaty. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy osoba upadła nie jest w stanie regulować jakichkolwiek opłat i sąd wyda prawomocne postanowienie o umorzeniu wskazanych we wniosku zobowiązań. Wtedy koszty ogłoszenia upadłości ponosi Skarb Państwa.
Dodatkowym kosztem, o jakim należy pamiętać w kontekście postępowania upadłościowego, są koszty pomocy prawnej.
Ogłoszenie upadłości osoby fizycznej lub bankructwa firmy niesie ze sobą szereg konsekwencji. Oto lista najważniejszych:
• utrata prawa do zarządzania swoim majątkiem – kontrolę nad majątkiem przejmuje syndyk;
• publikacja informacji o sytuacji finansowej dłużnika w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości;
• brak możliwości zawierania przez dłużnika umów, które zwiększają zadłużenie;
• zakaz zaciągania kredytów bankowych przez cały okres spłacania zobowiązania;
• konieczność realizacji przyjętego planu spłat i składania sądowi corocznych raportów na ten temat.
Co ważne, informacje gospodarcze o upadłym dłużniku znajdują się w rejestrach BIK co najmniej przez 5 lat po ogłoszeniu bankructwa, a we wpisach Monitora Sądowego i Gospodarczego na stałe.
Więcej o informacjach gospodarczych znajdziesz tutaj>>
Czasem zdarza się, że oszuści wyłudzający pieniądze nadużywają prawa i próbują wykorzystać je do tego, by uniknąć konsekwencji prawnych prowadzonego przez siebie procederu. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez dłużnika wcale nie oznacza, że udało mu się skutecznie uniknąć spłaty zobowiązań – ale wiele zależy od samego wierzyciela i działań, jakie podejmie. W jaki sposób?
Aby móc dochodzić swoich praw i należnych środków od dłużnika ogłaszającego upadłość, konieczne jest zgłoszenie przez wierzyciela wierzytelności do syndyka w czasie wyznaczonym przez obowiązujące aktualnie w Polsce przepisy prawa. Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami wierzyciel ma jedynie 30 dni od tej daty na zgłoszenie swojej wierzytelności do syndyka, aby ten uwzględnił go w trakcie ustalania planu spłaty. W przeciwnym razie odzyskanie należnej zaległości może okazać się trudne lub nawet niemożliwe. Zobowiązanie dłużnika wprawdzie nie wygasa, ale wierzyciel nie może zaspokoić swoich roszczeń z masy upadłości. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy zgłoszenie wierzytelności nie jest wymagane do tego, by została ona umieszczona na liście wierzytelności (jak np. należności ze stosunku pracy).
Wszystkie upadłości są publikowane przez sąd w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Dlatego właśnie warto regularnie sprawdzać jego treść i weryfikować, czy pojawiły się tam informacje na temat tego, czy któryś z naszych dłużników ogłosił bankructwo osoby fizycznej lub bankructwo swojej firmy. Jeśli tak się stało, należy jak najszybciej działać, aby nie zostać wykluczonym z podziału masy upadłościowej dłużnika.
Wierzyciel może (i powinien) korzystać z narzędzi, jakie daje mu do dyspozycji obowiązujące prawo. Do tych narzędzi zalicza się m.in. złożenie wniosku o:
• umorzenie postępowania upadłościowego,
• zmianę planu spłat,
• ustalenie planu spłaty wierzycieli,
• uchylenie postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań dłużnika bez ustalenia planu spłaty jego wierzycieli.
Wierzyciel może także zaskarżyć wiele postanowień sądu w trakcie postępowania upadłościowego – w tej kwestii najlepiej skorzystać z wyspecjalizowanej pomocy prawnej.
Wierzyciel może również reagować na niewywiązywanie się przez dłużnika z obowiązków wynikających z postępowania upadłościowego. Jeśli wiemy, że dłużnik ukrywa majątek, obciąża majątek pozornymi zobowiązaniami, utrudnia ustalenie składu majątku mającego wejść do masy upadłościowej czy narusza inne swoje obowiązki, należy powiadomić o tym sąd. Istnieje szansa, że postępowanie upadłościowe zostanie umorzone, a niespłacone długi nadal będą musiały zostać uregulowane na rzecz wierzycieli.
Jak ochronić się przed wyłudzeniem kredytu i innymi oszustwami finansowymi? Sprawdź tu>>
Wdrożenie we własnej firmie odpowiedniej strategii zarządzania ryzykiem pozwala uniknąć sytuacji, w której konieczna jest walka z upadłym dłużnikiem o odzyskanie należnych pieniędzy. Każda decyzja o podjęciu współpracy z konkretnym kontrahentem powinna być poprzedzona gruntowną weryfikacją takiego podmiotu pod kątem wypłacalności i wiarygodności płatniczej. Dzięki temu ryzyko utraty płynności finansowej znacząco się zmniejsza, firma nie naraża się również na utratę reputacji i pozycji w swoim otoczeniu biznesowym.
Więcej na temat strategii zarządzania ryzykiem znajdziesz na stronie ERIF>>
Kategoria: Przedsiębiorcy Udostępnij na:
Często przedsiębiorcy nie wiedzą jak wypełnić oświadczenie FATCA, a ten obowiązek mają wszystkie przedsiębiorstwa, które podpisały umowę o prowadzenie rachunków finansowych lub dopiero planują otwarcie nowych kont. W poniższym artykule wyjaśniamy, czego dotyczy ustawa FATCA oraz jak należy wypełnić formularz.
Czytaj więcejBłędy w zarządzaniu, niewielkie doświadczenie biznesowe, utrata płynności finansowej, zadłużenie – to czynniki, które prowadzą firmę na skraj upadłości. Można jednak temu zapobiec, reagując w odpowiednim momencie. Specjalistą, który pomaga zagrożonym przedsiębiorcom, jest doradca restrukturyzacyjny. Co dokładnie leży w jego kompetencji i gdzie szukać wsparcia w niełatwym procesie restrukturyzacji firmy?
Czytaj więcejNadzoruje działalność BIG
Dobrowolne przystąpienie do Zasad Dobrych Praktyk
Opiniuje Regulamin Zarządzania Danymi
