Słownik przedsiębiorcy: dochody budżetowe

Dochody budżetowe państwa a Ustawa o finansach publicznych

Dochody budżetowe państwa są jednym z rodzajów środków publicznych. Nie istnieje ich legalna definicja, czyli taka, która byłaby zawarta w konkretnym przepisie prawnym. Jednak w art. 111 ustawy o finansach publicznych znajduje się szczegółowe wyliczenie, co można do nich zaliczyć.

Do tej grupy należą przede wszystkim podatki i opłaty. Wyjątkiem są te, które stanowią dochód jednostek samorządu terytorialnego, przychód państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych. Poza wyżej wymienionymi dochody budżetowe to także:

• wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, z tytułu dywidendy, z zysku Narodowego Banku Polskiego oraz wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych,
• dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, a także dochody z najmu i dzierżawy (dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa) i ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, które nie stanowią przychodów,
• odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej, od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa, od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych oraz wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nadwyżka wynikająca z różnicy pomiędzy ceną emisyjną a wartością nominalną zbywanych obligacji skarbowych,
• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne,
• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,
• środki europejskie i inne określone środki.

Prognozowaną wielkość tych dochodów określa ustawa budżetowa. Jest ona podstawą finansową gospodarki państwa na dany rok budżetowy. Jest to czas równy rokowi kalendarzowemu. Warto zauważyć, że w sytuacji przewagi dochodów nad wydatkami dochodzi do nadwyżki w budżecie państwa. Z kolei deficyt występuje, kiedy zachodzą odwrotne okoliczności.

Dochody budżetowe państwa – podział:

Dochody budżetowe dzielą się na przeznaczone dla państwa oraz dla jednostek samorządu terytorialnego. Najczęściej są to świadczenia przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne. Wśród nich można wyróżnić:

a.       ekonomiczne

Kryterium ekonomiczne typizuje dochody ze względu na źródło i charakter ich pochodzenia. Podstawowym źródłem jest tzw. produkt narodowy netto, czyli dochód danego państwa. Można wśród nich wyróżnić rzeczywiste i rozliczeniowe, a także pierwotne i wtórne. Środki rzeczywiste trafiają do budżetu od przedsiębiorstw i osób prywatnych. Mają wpływ na wielkość budżetu, w przeciwieństwie do dochodów rozliczeniowych. Pierwotne powstają dzięki wyższej cenie sprzedaży wytworzonych towarów i świadczonych usług w porównaniu do kosztów ich wytworzenia. Innym ich źródłem jest działalność kredytowa banków. Z kolei wtórne pochodzą z dochodu lub majątku innych podmiotów.

b.       prawne

Istnieje kilka podziałów ze względu na kryterium prawne. Mogą to być dochody bezzwrotne i zwrotne, które zostaną omówione w punkcie „e”. Kolejny to nieodpłatne i odpłatne. Pierwsze z nich to przede wszystkim podatki, cła, składki, dary i kary pieniężne. Z kolei wśród odpłatnych znajdują się pożyczki, opłaty i lokaty. Następny z podziałów to dochody przymusowe, czyli podatki, opłaty, cła, składki i kary oraz dobrowolne, czyli pożyczki, dary i lokaty. Ostatnia z klasyfikacji to zasadnicze i uboczne, zwane inaczej fiskalnymi i pozafiskalnymi dochodami. Na pierwsze z nich składają się podatki, opłaty, cła i składki, a na drugie – kary, dary, pożyczki i lokaty.

c.       organizacyjne

Dochody budżetowe można również systematyzować ze względu na kwestie organizacyjne.Dzieli się je na te, które są gromadzone przez organy centralne oraz na te, które pobierają organy samorządu terytorialnego. Organy centralne to inaczej organy administracji państwowej, które działają na obszarze całego państwa.

d.       opodatkowane i nieopodatkowane

Wśród dochodów opodatkowanych wyróżnia się pochodzące z podatków bezpośrednich i pośrednich. Są one zdecydowanie częstsze. Natomiast do nieopodatkowanych należą przede wszystkim opłaty, wpływy z ceł, dywidenda, wpłaty z zysku NBP, grzywny, mandaty i inne kary pieniężne.

e.       zwrotne i bezzwrotne

Dochody bezzwrotne są to takie środki publiczne, w zamian za które państwo nie uiszcza żadnego bezpośredniego świadczenia na rzecz obywateli. Podstawowymi przykładami są podatki, cła i opłaty. Dochody zwrotne to inaczej przychody publiczne. Należą do nich m.in. kredyty krajowe i zagraniczne, pożyczki i lokaty. Ich nazwa związana jest z tym, że Skarb Państwa jest zobowiązany do ich spłaty.

Przeznaczenie dochodów budżetowych

Dochody budżetowe są pobierane, aby możliwa była realizacja różnorakich zadań państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz związków publicznoprawnych. Istnieje kilka celów, na które są one przede wszystkim przeznaczane:

• funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów,
• zadania wykonywane przez administrację rządową,
• subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,
• dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego,
• wpłaty do budżetu Unii Europejskiej,
• subwencje dla partii politycznych,
• dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami,
• obsługę długu publicznego,
• wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich lub niektórych innych środków.

Nie jest to jednak zamknięty katalog, co oznacza, że dochody budżetowe mogą też posłużyć do innych celów. Warto zaznaczyć, że ustawy niebędące ustawą o finansach publicznych oraz umowy międzynarodowe też mają możliwość określać zadania, które są finansowane z tych dochodów. Ważne jest, aby przedsiębiorca był świadomy na co przeznaczane są pieniądze z uiszczonych przez niego danin publicznych.

 

Przeczytaj też  nasz poprzedni wpis z cyklu „Słownik przedsiębiorcy” o rodzajach leasigu >>