Podstawy bankowości: rodzaje banków występujące w Polsce

Czynne korzystanie nie zawsze jednak łączy się z zadowalającym stanem wiedzy – aż 55% Polaków ocenia swój poziom zorientowania w kwestiach ekonomicznych i finansowych od bardzo niskiego do przeciętnego (wyniki badania Poziom edukacji finansowej Polaków 2018 wykonanego na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości). Z myślą o tych osobach prezentujemy kolejny tekst z cyklu „Podstawy bankowości”, na temat rodzajów banków funkcjonujących na polskim rynku.

Polski system bankowy

Na polski system bankowy składają się trzy rodzaje instytucji: stabilizujące, tworzące rynek i pomocnicze. Instytucje stabilizujące (m.in. bank centralny) nadzorują prawidłowe funkcjonowanie całego systemu, natomiast instytucje pomocnicze ubezpieczają i zrzeszają banki. Rynek tworzą zaś banki spółdzielcze (niezorientowane na zysk) i komercyjne (czerpiące dochody z wykonywanych operacji). Część z banków komercyjnych wyspecjalizowała się w wąskim zakresie usług, pozostałe mają w ofercie większość typowych produktów bankowych.

 

Banki spółdzielcze

Banki spółdzielcze, jak wskazuje ich nazwa, funkcjonują w formie spółdzielni, najczęściej na terenach wsi i małych miast. Ich właścicielami są spółdzielcy, czyli udziałowcy, którzy mają prawo do oddawania głosu na walnym zgromadzeniu i do udziału w zyskach banku. Głównym celem działania banków spółdzielczych nie jest jednak zysk, a zapewnienie udziałowcom (często przedstawicielom takich zawodów jak rolnik czy rzemieślnik) dostępu do atrakcyjnych usług bankowych, między innymi kredytów, na które osoby te nie miałyby szansy w innych bankach. Nierzadko zdarza się, że banki spółdzielcze są jedynymi placówkami bankowymi w mniejszych miejscowościach, które świadczą tak szeroki zakres usług.

W Polsce banki spółdzielcze zrzeszone są wokół trzech głównych instytucji: Banku Polskiej Spółdzielczości SA w Warszawie, Mazowieckiego Banku Regionalnego SA w Warszawie i Spółdzielczej Grupy Bankowej.

 

Banki uniwersalne

Najczęściej spotykanymi bankami w Polsce i Europie są banki uniwersalne, których usługi skierowane są do klientów masowych. Jako przedsiębiorstwa skoncentrowane są na maksymalizacji zysku z prowadzonej działalności. Oferują większość lub wszystkie prawnie dozwolone czynności bankowe, a ich działalność nie podlega profilowaniu czy specjalizacji.

Do głównych usług banków uniwersalnych można zaliczyć zarządzanie powierzonymi aktywami, prowadzenie operacji rozliczeniowych, pośrednictwo i doradztwo finansowe, działalność ubezpieczeniową, maklerską, inwestycyjną i emisję papierów wartościowych.

Rodzaje banków specjalnych

Banki specjalne lub inaczej wyspecjalizowane, kierują swoją ofertę do wąskiej grupy klientów zainteresowanych konkretną usługą finansową. Mogą to być: banki inwestycyjne, hipoteczne, samochodowe, banki obsługujące giełdy papierów wartościowych, banki przemysłowe, rolne czy regionalne. Dzięki skupieniu na określonym typie usług często mogą zaoferować lepsze warunki niż w przypadku banków uniwersalnych.

Banki hipoteczne zajmują się wyłącznie udzielaniem kredytów na cel budowy domu lub zakupu mieszkania bądź lokalu. Są to kredyty długotrwałe, z reguły oparte na stałym oprocentowaniu. Okres kredytowania w takim przypadku jest często dłuższy niż w przypadku pozostałych banków.

Banki inwestycyjne skupiają się na transakcjach inwestycyjnych, usługach zarządzania i doradztwa finansowego. Ich usługi angażują duży kapitał i wyróżniają się długoterminowością, co sprawia, że korzystają z nich głównie przedsiębiorstwa.

Banki samochodowe oferują przede wszystkim kredyty na zakup samochodu, ubezpieczenia samochodowe i komunikacyjne. Najczęściej powołane są do życia przez koncerny samochodowe i w związku z tym udzielają pożyczek na zakup pojazdów własnych marek.