Ile wynoszą odsetki ustawowe? – Poradnik

Odsetki w prawie cywilnym a odsetki od należności podatkowych

Jeżeli chodzi o odsetki w prawie cywilnym, w pierwszej kolejności należy odróżnić odsetki wynikające z czynności prawnej (kapitałowe) od odsetek za opóźnienie.

Odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczeń pieniężnych reguluje art. 481 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeksu Cywilnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 z późn. zm.) . Zgodnie z jego postanowieniami, wierzyciel może domagać się odszkodowania pieniężnego za zaległe zobowiązanie, nawet w sytuacji, jeśli nie poniósł szkody, a opóźnienie nie wynikało z winy osoby zadłużonej.

W przypadku, gdy obie strony umowy o odpłatne świadczenie usług lub dostarczenie towaru są osobami wykonującymi wolny zawód lub przedsiębiorcami,  odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych naliczane są w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U. 2016 poz. 684).

Odsetki wynikające z czynności prawnej (kapitałowe) są natomiast wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału – np. w przypadku udzielenia pożyczki. Na podstawie art. 359 Kodeksu Cywilnego, należą się one tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej (np. ustalono je w umowie), z ustawy, orzeczenia sądu albo decyzji innego organu.

Art. 359 Kodeksu Cywilnego określa sposób naliczania i wysokość odsetek ustawowych: kapitałowych i maksymalnych kapitałowych, a art. 481 Kodeksu Cywilnego- odsetek ustawowych: za opóźnienie i maksymalnych za opóźnienie.

Odsetki od zaległości podatkowych to kolejna i zupełnie inna kwestia. Są one naliczane, gdy zobowiązanie podatkowe nie było spłacane w terminie. Podatnik musi uregulować nie tylko zaległości, ale również kwotę odsetek za zwłokę – odnosi się to także do zaliczek, nienależnego zwrotu nadpłaty, zwrotu podatku, zwrotu oprocentowania lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych lub na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych. Odsetki naliczane są zgodnie z ustawą Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz.U. 1997 Nr 137 poz. 926, art.53 – 58).

 

Kiedy nalicza się i ile wynoszą odsetki ustawowe?

To, ile wynoszą odsetki ustawowe, zależy od wysokości aktualnej stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Minister Sprawiedliwości ogłasza w formie obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”, jaka jest wysokość odsetek ustawowych. Od 1 stycznia 2016 r. odsetki ustawowe za opóźnienie w prawie cywilnym, zgodnie z art. 481 §2 Kodeksu Cywilnego, są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego powiększonej o 5,5 punktów procentowych (7% w skali roku). W przypadku odsetek kapitałowych, zgodnie z art. 359 §2 Kodeksu Cywilnego, wysokość stopy referencyjnej NBP powiększona jest o 3,5 punkty procentowe (5% w skali roku).

Odsetki ustawowe za opóźnienie nalicza się od dnia następującego po terminie płatności, aż do momentu zapłaty (włącznie). Natomiast wysokość i sposób płatności odsetek kapitałowych określa umowa. Ustala się je tylko wtedy, gdy wynikają z czynności prawnej — umowy, ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji właściwego organu. W przypadku braku odmiennej regulacji są one płatne co roku z dołu lub jednocześnie z zapłatą kapitału – jeżeli termin płatności kapitału jest krótszy niż rok.

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych, zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych,  są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych – obecnie wartość ta wynosi 9,5% w skali roku. Minister właściwy do spraw gospodarki ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.  Jeśli umowa pomiędzy stronami transakcji nie stanowi inaczej, a strony transakcji handlowej ustaliły termin zapłaty dłuższy niż 30 dni (tzw. kredyt handlowy lub kupiecki), wierzyciel po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku potwierdzającego dostawę towaru lub wykonanie usługi uprawniony jest do naliczania odsetek ustawowych. Wierzyciel uprawniony jest do naliczania tego rodzaju odsetek do dnia zapłaty, ale nie później niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego, bez konieczności wzywania dłużnika do zapłaty. Natomiast za okres od dnia wymagalności świadczenia do dnia zapłaty odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych przysługują wierzycielowi, jeżeli spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Zgodnie z ustawą, termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni od doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że nie jest to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

Natomiast w sytuacji gdy strony transakcji nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty – również w tym przypadku bez wzywania dłużnika do zapłaty.

Jeśli nie wiemy, ile wynoszą odsetki ustawowe, które powstały w związku z udzieleniem kapitału bądź opóźnieniem w spłacie należności, warto skorzystać z pomocy wzorów oraz kalkulatorów odsetek.

 

Kiedy nie nalicza się odsetek ustawowych?

Odsetek ustawowych nie nalicza się w sytuacji, gdy strony w umowie wskazały wysokość odsetek umownych. Ich wysokość nie może jednak przekroczyć określonych w prawie odsetek maksymalnych. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej (kapitałowych) nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych, a odsetek za opóźnienie – dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Ponadto odsetki ustawowe należą się jedynie od świadczeń pieniężnych.

 

Gdzie na bieżąco sprawdzać stawki

Tak jak wspomniano wcześniej, to, ile wynoszą odsetki ustawowe, jest zależne przede wszystkim od aktualnej stopy procentowej Narodowego Banku Polskiego. Stopę referencyjną można sprawdzić na stronach NBP ( http://www.nbp.pl/ ). Kalkulatory odsetek dostępne są natomiast na stronie Ministerstwa Finansów ( http://www.finanse.mf.gov.pl/web/wp/pp/kalkulatory/kalkulator-odsetek-ustawowych ).

 

Jak liczyć odsetki ustawowe?

Sposób obliczania odsetek jest zależny od ich rodzaju. Odsetki ustawowe za opóźnienie, wynikające z umów cywilnych lub handlowych, oblicza się według wzoru:

Odsetki za opóźnienie = kwota należności x liczba dni zwłoki x wysokość stopy odsetek /liczba dni w roku. 

W przypadku, gdy termin zapłaty przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, ulega on przesunięciu na kolejny dzień pracujący. Pamiętajmy, że od dnia 1 stycznia 2017 r., sobota traktowana jest tak, jak dzień ustawowo wolny od pracy (art. 115 Kodeksu cywilnego). Wartość odsetek będzie tym większa, im dłuższy jest okres, przez który zobowiązany spóźnia się ze spłatą oraz im wyższa jest należność.

Odsetki kapitałowe obliczane są według wzoru:

Odsetki kapitałowe = kapitał x wysokość stopy odsetek x liczba dni udzielania kapitału/ liczba dni w roku. 

Można także skorzystać z kalkulatorów odsetek, jednak wyliczona przez nie suma powinna służyć jedynie do celów informacyjnych.